Imalat Kaynaklari Planlamasi ( MRP II )

GIRIS

Sürekli değişen bir ortamda fiziksel gerçeği anında yansıtabilen ve olası sonuçları önceden gösterebilen bilgi sistemleri başarılı bir yönetimin en önemli rekabet silahı olmaktadır. MRP II diye adlandırılan standart üretim sistemleri işletmelerin güncel gereksinimine yanıt vermenin ötesinde, uzun dönemli otomasyon/CIM uygulamalarının da temelini oluşturmasıyla da önemli bir silahtır.

Bu günün CIM uygulamalarının öncüleri General Motors ve Black Decker gibi şirketlerin ilk MRP projelerini başlatmalarından bu yana 30 yıldan fazla zaman geçmiştir. MRP , artık yalnızca bir teknik değil, endüstriyel davranış biçimidir.

MRP II sistemleri satış, pazarlama, üretim, tasarım, kalite kontrol ve muhasebe gibi tüm işletme fonksiyonlarını bütünleşik bir yapı içerisinde bir araya getiren iş sistemleridir. MRP II sistemlerinin yalnızca çok parçalı üretime uygun olduğunu söylemek için MRP II sistemlerinin günümüzde ulaştığı aşamaya yabancı olmak gerekir. MRP II işletmede her gün yaşanan olayların kısaca fabrika gerçeğinin benzetimidir. Doğal olarak MRP II sistemlerinden sağlanacak yararların boyutları üretim ortamının karmaşıklığına, değişken sayısına ve işletmenin kararlılık(stabilite) derecesine bağlı olacaktır. Hiçbir işletme MRP II sistemlerinin tüm fonksiyonlarını kullanamamaktadır. MRP II sistemleri değişik sektörlere, değişik üretim tiplerine(proses, talaşlı imalat, montaj) ve karmaşık işletme koşullarına uyum sağlayabilecek özgün modüller ve parametreler içermektedir. Bugün ulaşılan nokta ile MRP II sistemleri “üretim” yapılan her ortama uyabilmektedir.

1. Tanım

MRP II , kapalı çevrimli malzeme ihtiyaç planlama sisteminin, imalat masraflarını parametreleri cinsinden de ifade edilebilecek şekilde geliştirilmesinden oluşur. Kapalı çevrimli MRP sisteme işçi ve malzeme boyutunu katarken MRP II sisteme finansal açıdan yaklaşır. MRP II sistemleri genellikle çeşitli alternatiflerin finansal etkinliklerini değerlendirme kabiliyetine sahiptir.

2. MRP II ’nin Gelişimi

Muhasebe uygulamalarında bilgisayar kullanmaya başlayan firmalar, ancak 1940’dan sonra ortaya çıkan ve “ekonomik sipariş miktarı” yaklaşımları olarak adlandırılan yöneylem tekniklerinin işletmeklerdeki tüm malzemelere uygulanmasında bilgisayarlardan faydalanmaya başlamışlardır. Karmaşık ürün sanayi mamullerinin ürün ağaçlarını bilgisayar üzerinde yaşatıp manüpüle edebilen sigortalamaların geliştirilmesiyle işletme içinde tüm malzeme akışlarının modellenebilmesi de mümkün olmuş ve böylece zaman ekseninde de determenistik olarak belirlenmiş mamul taleplerinin malzeme açılımlarını yaparak ayrıntılı satın alma ve üretim planları tavsiye edebilen MRP tekniği ortaya çıkarak bu yaklaşımların yerini almış ve üretimde bilgisayar daha etkin bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.

Ancak bu gelişmelerde üretimde etkin bir şekilde bilgisayarın kullanımı için yeterli olmamıştır. Hangi ürün, hangi tezgahta, kaç tane üretilecek şekilde geliştirilen, genelde programlama ve çizelgeleme denilen tekniklerin zaman içinde yeterli ve başarılı yaklaşımlar olmadığı, üretim yönetiminde beklenen katkıyı sağlamadığı anlaşılmıştır. Başarılı olmayan, uygulanamaz duruma gelen üretim programlarıyla ortaya çıkan aksaklıklar, diğer işletme fonksiyonlarına da yansımış ve işletme alt birimleri arasında kopukluklar ortaya çıkarmıştır. Üretim yönetiminde karşılaşılan bu sorunların ve bunların verimliliği ters yönde etkilemesi, eni yaklaşım ihtiyaçlarının baskısı ve bilgisayar teknolojisinin katkısıyla, üretim fonksiyonlarını birlikte ele alan bir yaklaşım ve yazılım gelişmeye başlamıştır.

MRP II büyük ölçüde işletmedeki veri çalışmalarının entegrasyonu ile ilgilidir. Bu entegrasyonla, işletme içindeki malzeme hareketleri her an düzenli bir şekilde bilgisayar kaydına alınarak, hem muhasebe ve planlama hem de planlama ve kontrol çalışmalarını yürütenlerin ortak kullandıkları tek bir veri tabanında yaşatılmalıdır. Böylece işletme yönetimine geleceği daha iyi planlayabilme ve alınan kararların sonuçlarını süratle inceleyebilme gücü kazandırılmış olmaktadır. MRP kavramının bir diğer özelliği de geri besleme olayıdır. Planlama ve üretimin her aşamasında ortaya çıkabilecek sorunlar veya yeni oluşumlar karşısında daha önceki seviyelere dönerek sistemi yeni şartlara uyarlayabilme imkanı vardır.

Sonuç olarak MRP II, entegrasyon ve geri besleme faktörlerini bilgisayar teknolojisi yardımıyla, etkin bir şekilde kullanarak, işletmedeki “planlama, üretim, finansman” sürecini modelleyen ve işletme verim artışını hedefleyen bir araçtır. “Bilgisayarla Bütünleşik İmalat” oluşturan MRP II fabrika otomasyonunun başlangıç ve en önemli bölümünü oluşturmaktadır.

3. MRP II’den Beklenenler

Pazarın globalleşmesi yeni bir rekabet ortamının ve yeni fırsatların doğmasına neden oldu. Daha sıkı bir maliyet denetimi uygulamak, daha esneklik sağlamak ve zamanında teslim başarısını yükseltmek için, bir çok şirket tam zamanında üretim gibi politikaları benimsemeye başlamıştır. Bazıları ise, akış tipi üretim tekniklerini yeni üretim durumlarına giderek artan oranda uygulamanın yollarını bulmuşlardır.

Araştırmalar, fabrikalardaki dolaylı işçilik süresinin %25 ‘e varan kısmının iş emri izlemek ve ne zaman tamamlanacağını saptamak için harcandığını göstermektedir. Bu gereksiz zaman ve iş kaybıdır. MRP II paket  yazılımlarının parçalarını oluşturan üretim, stok, satın alma, maliyetleme modüllerinin tümleşik uygulaması ile üretime daha fazla zaman ayırmak, iş emirleri ve parçaları izlemek için harcanan zamanı azaltmak mümkündür.

Pazarlama ve fiziksel dağıtım işletmeler için yaşamsal önemi olan başka bir konudur. Sipariş giriş işlemi,bir üretim işletmesindeki etkinliklerinin ana başlangıç noktasıdır. Siparişe göre yapılan ürünler için,üretilecek malzemeyi ve bu malzemelerin ne zaman gerekli olduğunu tanımlar. Stoktan sevk edilecek ürünler için sipariş işlemlerinin, sipariş zamanında gönderilecek şekilde düzenler. MRP II yazılımlarının kapsadığı pazarlama ve fiziksel dağıtım uygulamalarından alınacak raporlar, nakit akışının iyileştirilmesinde, stok maliyetlerinin yönetilmesi, ürün başarılarının çözümlesin de gerekli verileri içerir.

Günümüzün rekabet yoğun pazarlarında başarılı olabilmek için, şirketlerin tepkileri hızlı teslim süreleri kısa olmalıdır. Satın alma siparişlerini göndermek, siparişlerin alındığını bildirmek, faturaları ve ona ilişkin hareketleri ticari ortaklara iletmek için gereken sürenin uzun olması şirketlerin sık karşılaştığı bir sorundur.

Malzeme kaynakları, satıcılar ve müşteriler arasında bilgi değiş tokuşu yalnızca posta ve teslim hizmetleri için gereken süre nedeniyle değil, bilgileri elde etmek ve yaratmak için veri giren personelin harcadığı süre nedeniyle uzun zaman almaktadır.

Giderek artan sayıda şirket, bilgisayar arcılığı ile elektronik belge değiş tokuşu yapmanın değerini ve yararlarını kabul etmektedirler. Elektronik veri değiş tokuşu olarak bilinen bu kavram şirketin bilgisayarındaki bilgilerin doğrudan veya genel bir iletişim ağı aracılığı ile bir ticari ortağın bilgisayarına iletilmesini sağlar. Müşteri hizmetleri ve elektronik veri değiş tokuşunun gelişmesi, yanıtlama sürecinin hızlanması, kağıt ve iletim maliyetlerinin düşmesi, hataların azalması gibi yararlar sağlanabilir ve böylece şirket daha başarılı olur.

İşletmeler bir sonraki on yıla ve ötesine bakarken, onları etkileyen en önemli etmenlerden birisi pazarın globalleşmesidir. Bu eğilim dünyanın her yerinde işletmeleri daha yenilikçi, daha rekabetçi ve daha esnek olmaya zorlamıştır. Tüm bunların ötesinde günümüz global pazarı güçlü uluslar arası iletişim yeteneği gerektirmektedir. Bu nedenle, işletmelerin uluslar arası ortaklar, müşteriler ve satıcı firmalarla çalışırken tercih ettikleri diller ve para birimleri önem kazanmaktadır. MRP II yazılımlarının konudaki esnekliği, işletmelere çeşitli kolaylıklar sağlamaktadır.

MRP II sistemlerinin en önemli sonuçları belki de en iyi soyut alanlarda görülmektedir. Aynı planı gerçekleştirebilmek için tüm bölümlerin girdiği bütünleşik çaba, gerçekleşebilen planlar yapabilme, ileriyi görebilme iş ortamında yaşam kalitesini artırarak çalışanlara daha fazla iş tatmini sağlamaktır. Ama yatırım kararları gerçek kararlara dayandırılmalıdır ve birikmiş deneyim bu konuda yeterince kesin konuşacak verileri sağlamalıdır. Değişik kalitede yazım kullanan 2000 kadar şirket üzerinde yapılan araştırmalar aşağıdaki tipik sonuçlara iki yıl içinde ulaşıldığını göstermiştir.

1. Pazar payında artış (% 0-20)

2. Satın alma maliyetlerinde düşüş (% 2-10)

3. İşgücü verimliliğinde artış (% 5-15)

4. Envanter dönüşüm hızının iki veya üç katına çıkması

Ayrıca pazarlama zamanında gönderim, teslimat hızındaki artış, yeni ürünler bunları tanıtım faaliyetlerinin yönetimi konularında alternatifler arsında eğer ne olur soruları ile uygun çözümleri bulma mümkün olmaktadır.

4. MRP II Yazılım Paketlerinin Yapısı

MRP II paketleri bir entegre veri tabanı altında toplanmış modüller topluluğun olarak tasarlanmıştır. Entegre veri tabanı, ayrı veri tabanlarıyla çalışan bir çok üretim planlama sisteminin karşılaştığı başarısızlıkları ortadan kaldırarak, modüller arasında düzgün haberleşmeyi ve ilişkiyi sağlamakta, işletme içindeki malzeme akışı her an kayda alınabilmekte ve kayıtlarla ilgili bilgiler mali, mühendislik ve üretim fonksiyonları olarak kullanılabilmektedir ve sistemin işleyişi tablo 1 de gösterilmiştir. Böylece bir yandan bilgisayarların ekonomik kullanılması mümkün olurken diğer yandan da tekrarlı bilgi işleminin de önüne geçilmiş olmaktadır. Yazılımdan yazılıma değişmekle birlikte tipik bir paket aşağıdaki modüllerden meydana gelir.

· Mühendislik bilgileri,

· Stok kontrol,

· Satış tahminleri,

· Müşteri sipariş,

· Ana üretim planlaması,

· Ana kapasite planlaması,

· Malzeme ihtiyaç planlaması,

· Kapasite planlaması,

· Satın alma,

· Üretim kontrolü,

· Satış yönetimi,

· Borç hesapları,

· Alacak hesapları,

· Genel muhasebe,

· Sabit kıymetler,

Tipik bir MRP II yazılımını oluşturan bu modüllerin birbirinden bağımsız çalışıyor olması, firmanın ihtiyaçları çerçevesinde mali yönden zor duruma düşmeden gereksinim duydukları modülleri alarak yerleştirmesine olanak sağlar. Gelecekteki ihtiyaçların artmasıyla, diğer modüllerin de alınıp diğerlerine entegre edilmesi mümkün olmaktadır.
5. MRP II Paket Yazılımları

MRP II sistemleri, satış, pazarlama, üretim, tasarım, kalite kontrol, muhasebe gibi tüm işletme fonksiyonlarını bütünleşik bir yapı içinde bir araya getirilen iş sistemleridir. Üretim ortamındaki, Pazar payındaki ve teknolojilerle paralel gidebilecek sistemler ancak uzmanlığı olan yazılımlarla üretilebilmektedir. Yazılım şirketleri donanım şirketleriyle işbirliği içinde çalışmaktadırlar. İşletmelerin kendi bünyelerinde yazdıkları sistemler yalnızca o işletmenin bilgi ve deneyimlerini yansıtır. Her boyuttaki işletmeye uygun MRP II sistemleri  mevcuttur.

MRP II projeleri kolay projeler değildirler. İyi bir uygulama büyük olanaklar sağlarken başarısız uygulamalar ise önemli riskler taşır. Yazılım seçimlerinde bazı noktalara dikkat edilmelidir.

· Yazılım esnekliği ve bütünleşim özelliği,

· Yazılımcı firmanın pazar payı,

· Yatırımcı firmanın finansal kararlılığı,

· Yazılımı kullanan diğer referanslar,

· Yerel desteğin yeterliliği,

· Yazılımcı firmanın araştırma ve geliştirmeye ayırdığı pay,

· Yazılım fonksiyonları

Dikkat edilecek diğer bir konu ise yazılım seçimini bilgi işlemcilerin değil kullanıcıların yapması gerekliliğidir. MRP II sistemleri ile ilgili en belli başlı yanılgı, bu sistemlerin bilgisayar sistemleri olduğudur. MRP II projeleri kullanıcı projeleridir ve uygulamaları tüm yöneticilerin ve çalışanların katılımı ve katkısını gerektirir. Proje süresince işin yapılış biçimi, işletmenin yönetim tarzı baştan tanımlanacak, bazı durumlarda ilk kez modellenecektir. MRP II projelerine yapılacak yatırım değişime açık, yenilikçi bir yönetim olmadığı sürece boşa gidecektir.

İmalat bilgi sistemlerinin başlıca ihtiyaçları ve bu bilgilere ihtiyacı olan departman ve yöneticiler listede belirtilmiştir.

Yönetim bilgisi : Genel Müdür,

Kalite verisi : Genel Müdür, Malzeme ve Stok Kontrol, Teknik Tesis

Müdürü,

Depo verisi : Genel Müdür, Üretim Planlama, Satış Departmanı, Servis

Müdürü,

Beceri profili : Genel Müdür,

Satış sonrası verisi : Genel Müdür ve Servis Müdürü,

Entegre hesaplar : Genel Müdür ve Maliyet Muhasebesi,

JIT desteği : Malzeme Müdürü,

İyileştirilmiş satın alma : Malzeme Müdürü, Malzeme ve Stok Kontrol, Maliyet

Muhasebesi,

Entegre YBS : Genel Müdür, Malzeme Müdürü, Üretim Müdürü, Üretim

Departmanı, Üretim Planlama, Satış Departmanı, Teknik

Tesis Müdürü,

Süreç içi iş-durum : Üretim Müdürü, Malzeme ve Stok Kontrol, Üretim

Departmanı, Maliyet Muhasebesi, Teknik Tesis Müdürü,

Veri toplama : Malzeme ve Stok Kontrol, Üretim Departmanı, Maliyet

Muhasebesi, Teknik Tesis Müdürü,

Güncel iş maliyeti : Malzeme ve Stok Kontrol, Üretim Departmanı, Maliyet

Muhasebesi, Teknik Tesis Müdürü,

Sınırlı programlama : Malzeme ve Stok Kontrol, Üretim Departmanı, Teknik

Tesis Müdürü,

5. MRP II ‘nin Değerlendirilmesi ve Geleceği

MRP II, üretimin her koşuluna uygulanabilen, tüm işletme fonksiyonlarını bütünleşik bir yapı içinde bir araya getiren bir standart üretim sistemidir.

MRP II sistemi işletme içindeki iş emirleri ve parça akışlarını izlemek için gereken zamanı azaltır, firmaların taleplere karşı tepki sürelerini ve teslim sürelerini azaltır, malzeme kaynakları, satıcılar ve müşteriler arasında elektronik belge ve veri alışverişinin kolay ve etkin olmasını sağlar. Paket yazılımları sayesinde her firmaya kolayca uygulanabilir ve entegre bir veri tabanı oluşturulabilir. Bu özelliği sayesinde otomasyona geçişte yardımcı olur. Sağladığı bu fayda ve avantajlar sayesinde MRP II tüm firmalar tarafından yaygın olarak tercih  edilir hale gelmiştir.

MRP II sistemi bir uygulama yazılımıdır ve uygulama yazılımları zamanla mükemmelleşir. Ayrıca yazılım geliştirme hala bir sanat olma özelliğini taşımaktadır. Bunlar yazılımların teknik açıdan donanımın gerisinden gelmesine neden olmaktadır. Yazılım şirketleri yeni kuşak MRP II sistemleri üzerinde çalışmaktadırlar. Denilebilir ki MRP II sistemleri bir zenginleşme dönemindedir.

Üzerinde çalışılan önemli konulardan birisi, MRP II’nin “CIM elemanları” ile bütünleşimidir. Optimizasyon ve dinamik çizelgeleme , veri tabanı, ara yüz ve veri transferi teknolojisindeki gelişmeler yeni kuşak MRP II sistemlerinin teknik mükemmelliğini sağlayacaktır.

Söylenmesi gereken son nokta MRP II’nin her sorunu çözen bir altın anahtar olmadığıdır. Anahtar insandır ve esas kaynak odur.